مدیریت ریسک به مجموعه فرآیند هایی گفته می ‌شود که برای شناسایی ، تحلیل ، ارزیابی ، کنترل و پایش ریسک‌ هایی که بر سازمان و کسب ‌وکار تأثیر می ‌گذارند ، صورت می ‌گیرد . ریسک‌ هایی که بر سازمان و کسب ‌وکار تأثیر می‌ گذارند ، شامل ریسک‌ های مالی ، فنی ، عملیاتی ، امنیتی ، حقوقی ، محیطی و اجتماعی می ‌شوند .

هدف اصلی مدیریت ریسک

هدف اصلی مدیریت ریسک ، کاهش احتمال وقوع ریسک ‌ها و در صورت وقوع آن‌ها ، کاهش تأثیر آن‌ ها بر سازمان و کسب‌ وکار است . برای این منظور ، مدیریت ریسک ابتدا ریسک ‌ها را شناسایی می ‌کند ، سپس ارزیابی می‌ کند که هر یک از ریسک‌ ها چه میزان تأثیری بر سازمان و کسب ‌وکار خواهند داشت ، سپس راهکارهای مناسب برای کنترل ریسک ‌ها و کاهش تأثیر آن‌ ها در صورت وقوع ، به‌ کارگیری می ‌شوند .

حفظ پایداری کسب و کار

در مدیریت ریسک ، یکی از مهم ‌ترین ابزارها ، برنامه ‌ریزی برای حفظ پایداری سازمان و کسب ‌و کار در مواجهه با ریسک ‌هاست . این برنامه ‌ریزی شامل تحلیل محتملات ، تخمین تأثیر وقوع ریسک ‌ها و نحوه کنترل آن‌ ها می ‌شود . برای این کار ، مدیریت ریسک از روش ‌های مختلفی از جمله روش ‌های تجربی ، آماری و شبیه‌ سازی استفاده می ‌کند .

فرآیند های مدیریت ریسک

مدیریت ریسک شامل فرآیند شناسایی ، تحلیل ، ارزیابی ، کنترل و پایش ریسک‌ های موجود در سازمان است . این فرآیند برای کاهش احتمال وقوع ریسک ‌ها و حفظ امنیت و پایداری سازمان انجام می ‌شود .

در فرآیند شناسایی ریسک ، ریسک ‌های موجود در سازمان و محیط اطراف به شناسایی می ‌رسند . در مرحله تحلیل ریسک ، عواقب محتمل و احتمال رخداد هر ریسک به دقت بررسی می ‌شود . در مرحله ارزیابی ریسک ، میزان اهمیت و اولویت ریسک ‌ها بررسی می ‌شود تا بتوان برای ریسک ‌های بالارونده اولویت‌ بندی مناسب انجام داد  . در مرحله کنترل ریسک ، راه ‌حل ‌هایی برای کاهش ریسک‌ های موجود پیشنهاد می ‌شود و در نهایت در مرحله پایش ریسک ، اجرای راه ‌حل ‌های انتخاب شده و پیش‌ بینی وقوع ریسک‌ های جدید بررسی می ‌شود .

با انجام فرآیند مدیریت ریسک، سازمان می ‌تواند در مقابل ریسک ‌های مختلفی که ممکن است در محیط کسب و کار وجود داشته باشد ، مقاومت خود را افزایش دهد و از احتمال وقوع خسارات مالی ، خسارات سازمانی و فروپاشی سازمان جلوگیری کند .

ارزیابی احتمال وقوع ریسک ها

در مدیریت ریسک ، نقش پیشگیری و احتیاط به اندازه تعیین و کنترل ریسک ‌ها مهم است . برای این منظور ابتدا باید ریسک ‌های موجود در سازمان را شناسایی کرده و سپس اقدام به تحلیل آنها و ارزیابی احتمال وقوع و تأثیر آنها کنید . برای کاهش ریسک ‌ها ، باید راهکارهایی را پیشنهاد دهید و پس از تحلیل اثربخشی و کارایی آنها ، آن را اجرا کنید .

رویکرد تامین

برای مدیریت ریسک‌ها می ‌توان از رویکرد‌های مختلفی استفاده کرد. یکی از مهم ‌ترین رویکردهای مدیریت ریسک ، رویکرد تأمین (Risk Mitigation) است . در این رویکرد ، به دنبال کاهش ریسک و کنترل وضعیت ‌های خطرناک هستیم . این رویکرد به دو روش کنترل ریسک‌های خارجی (External Risk Control) و کنترل ریسک‌ های داخلی (Internal Risk Control) تقسیم می ‌شود .

رویکرد انتقال ریسک

رویکرد دیگری که در مدیریت ریسک مورد استفاده قرار می ‌گیرد ، رویکرد انتقال ریسک (Risk Transfer) است . در این رویکرد ، ریسک ‌های شناسایی شده به شرکت‌ های بیمه و کارکرد های مالی انتقال داده می ‌شوند . این رویکرد به صورت بیمه ‌های مختلفی از جمله بیمه عمر ، بیمه اتومبیل ، بیمه مسئولیت عمومی و بیمه حوادث اجرایی ارائه می ‌شود .

رویکرد انحراف ریسک

رویکرد دیگری که در مدیریت ریسک به کار می ‌رود ، رویکرد انحراف ریسک (Risk Avoidance) است . در این رویکرد ، سعی می‌ شود که ریسک ‌ها به کلی از بین بروند . برای مثال، اگر یک شرکت به دلیل خطر مرتبط با تولید یک محصول خاص وجود دارد ، می ‌تواند از تولید آن محصول صرف نظر کند . در این رویکرد ، شرکت تصمیم می ‌گیرد که برخی فعالیت‌ ها را انجام ندهد ، به دنبال کاهش ریسک و خطرات مرتبط با آن . این رویکرد معمولاً در مواقعی که ریسک ‌هایی با بالاترین احتمال وقوع و تأثیر بیشتری وجود دارند ، مورد استفاده قرار می‌ گیرد .

رویکرد تحمل ریسک

یکی دیگر از رویکرد های مدیریت ریسک ، رویکرد تحمل ریسک (Risk Acceptance) است . در این رویکرد ، شرکت تصمیم می ‌گیرد که به دلیل اینکه ریسک مرتبط با یک فعالیت خاص ، تأثیر چندانی بر کسب و کار ندارد ، آن ریسک را قبول کند و به دنبال کاهش و کنترل آن نباشد .

ایجاد یک سیستم در مدیریت ریسک

در مدیریت ریسک ، یکی از رویکرد های معمول برای کاهش احتمال وقوع ریسک ‌ها ،  ایجاد یک سیستم مدیریت ریسک است. این سیستم شامل شناسایی ، تحلیل ، ارزیابی و کنترل ریسک‌ ها در سازمان است . به عبارت دیگر ، مدیریت ریسک به مجموعه ‌ای از فعالیت ‌ها اشاره دارد که با هدف کاهش و اداره ریسک‌های احتمالی در یک سازمان انجام می ‌شود . در سیستم مدیریت ریسک ، ابتدا ریسک‌ های موجود در سازمان شناسایی می‌ شوند ، سپس ارزیابی شده و در نهایت برای کنترل و مدیریت آن ‌ها اقداماتی به عمل می ‌آید . برای این کار ، ابزارهایی مانند نرم ‌افزارهای مدیریت ریسک و فرآیندهای استانداردی مانند ISO 31000 مورد استفاده قرار می ‌گیرد .

استفاده ار رویکرد ها در مدیریت ریسک

استفاده از هر رویکردی در مدیریت ریسک به عوامل مختلفی بستگی دارد ، از جمله میزان ریسک ، تأثیر ریسک بر سازمان ، هزینه راهکارهای کنترل ریسک و تحمل شرکت نسبت به ریسک ‌های موجود در زمینه‌ های مختلف . به طور کلی ، مدیریت ریسک به عنوان یک فرآیند مستمر و پویا ، نیازمند ارزیابی مداوم ریسک ‌های موجود در سازمان و انتخاب بهترین راهکارها جهت کاهش و کنترل آنهاست .

انجام گونه های مختلف

با توجه به نوع شرکت و صنعت فعالیت آن ، مدیریت ریسک می ‌تواند به گونه ‌های مختلفی انجام شود . به عنوان مثال ، در صنایع بانکداری و مالی ، مدیریت ریسک بسیار حیاتی است و تحلیل مخاطرات مربوط به بدهی ، نرخ بهره ، نوسانات بازار و ریسک ارزی بسیار مهم است.

در برخی شرکت ‌ها ، مدیریت ریسک به صورت مرکزی انجام می ‌شود و در برخی دیگر به صورت تخصصی در هر بخش واحد مدیریت ریسک تشکیل می ‌شود . همچنین ، استفاده از نرم ‌افزارهای تحلیل ریسک و مدیریت پروژه مانند MS Project و Primavera نیز برای مدیریت ریسک در پروژه‌ های بزرگ مفید است .

در کل ، مدیریت ریسک به منظور شناسایی ، تحلیل ، ارزیابی و کنترل ریسک ‌هایی که ممکن است بر سود آوری و عملکرد شرکت تأثیرگذار باشند ، انجام می ‌شود .

تعیین محدوده

یکی از مهمترین استراتژی ‌های مدیریت ریسک ، تعیین محدوده ریسک می‌ باشد . در این روش ، یک سقف برای ریسک ‌های قابل قبول در یک پروژه یا فعالیت مشخص می ‌شود . سپس ، در هنگام انجام فعالیت ، ارزیابی ریسک ‌های ممکن و مطالعه شرایط برای اطمینان از این که ریسک‌ ها در محدوده قابل قبول باقی مانده‌اند ، انجام می ‌شود .